Postępowanie o zatwierdzenie układu stanowi jedną z czterech procedur restrukturyzacyjnych przewidzianych w polskim prawie restrukturyzacyjnym. Jego zasadniczym celem jest umożliwienie przedsiębiorcy, znajdującemu się w stanie niewypłacalności lub zagrożenia niewypłacalnością, zawarcie z wierzycielami porozumienia, które określi nowe zasady spłaty zobowiązań. Dzięki temu procedura ta pozwala uniknąć ogłoszenia upadłości, co jest szczególnie istotne dla zachowania wartości przedsiębiorstwa oraz miejsc pracy. W praktyce postępowanie o zatwierdzenie układu wyróżnia się spośród innych form restrukturyzacji szybkim i uproszczonym trybem oraz relatywnie niskimi kosztami.
Warunki uruchomienia i ograniczenia proceduralne
Kluczowym wymogiem do wszczęcia postępowania jest posiadanie zdolności restrukturyzacyjnej, którą mają przedsiębiorcy niewypłacalni lub zagrożeni niewypłacalnością. Procedura ta jest dostępna wyłącznie w sytuacji, gdy suma wierzytelności kwestionowanych przez dłużnika (tzw. wierzytelności spornych) nie przekracza 15% sumy wierzytelności uprawniających do głosowania nad układem. Ponadto, postępowanie to nie może być prowadzone wobec podmiotów o statusie dewelopera lub emitenta obligacji, chyba że układ ma charakter częściowy, wyłączający wierzytelności z tych kategorii. Wprowadzenie tych ograniczeń ma na celu zapewnienie efektywności procedury oraz ochronę praw wierzycieli szczególnych grup.
Przebieg postępowania
1. Zawarcie umowy z doradcą restrukturyzacyjnym
Rozpoczęcie postępowania następuje poprzez zawarcie umowy o sprawowanie nadzoru nad przebiegiem postępowania z licencjonowanym doradcą restrukturyzacyjnym, który pełni funkcję nadzorcy układu. Umowa ta, choć nie wymaga formy pisemnej, powinna precyzować warunki współpracy oraz wynagrodzenie nadzorcy, które może zawierać stałą stawkę oraz success fee. Doradca odpowiada za profesjonalne i staranne wykonywanie obowiązków, w tym przygotowanie dokumentacji oraz nadzór nad procesem głosowania.
2. Przygotowanie dokumentów restrukturyzacyjnych
Wspólnie z doradcą dłużnik sporządza wstępny plan restrukturyzacyjny, spis wierzytelności wraz z wyodrębnieniem wierzytelności spornych oraz sprawozdanie finansowe. Plan restrukturyzacyjny powinien zawierać szczegółową analizę przyczyn trudnej sytuacji finansowej oraz harmonogram planowanych działań naprawczych. Dokumenty te stanowią podstawę do ustalenia dnia układowego oraz przygotowania propozycji układowych.
3. Ustalenie dnia układowego i obwieszczenie w Krajowym Rejestrze Zadłużonych (KRZ)
Dzień układowy wyznacza granicę oddzielającą wierzytelności objęte układem od tych powstałych po jego ustaleniu. Może przypadać nie wcześniej niż trzy miesiące przed złożeniem wniosku o zatwierdzenie układu i nie później niż dzień przed jego złożeniem. Obwieszczenie o ustaleniu dnia układowego w KRZ aktywuje ochronę przeciwegzekucyjną, w tym zawieszenie prowadzonych postępowań egzekucyjnych oraz zakaz wypowiadania kluczowych umów biznesowych, co stanowi istotne wsparcie dla przedsiębiorcy w trudnym okresie restrukturyzacji.
4. Przygotowanie i przedstawienie propozycji układowych
Dłużnik, we współpracy z nadzorcą układu, formułuje konkretne i możliwe do realizacji propozycje restrukturyzacji zobowiązań – np. odroczenie terminu spłaty, rozłożenie na raty lub częściowe umorzenie długu. Realistyczny charakter tych propozycji jest niezbędny, aby zyskać akceptację wierzycieli i zapewnić wykonanie układu. Propozycje muszą być spójne z planem restrukturyzacyjnym oraz prognozami finansowymi przedsiębiorstwa.
5. Zbieranie i liczenie głosów wierzycieli
Głosowanie nad układem odbywa się na piśmie, zazwyczaj za pośrednictwem systemu teleinformatycznego KRZ. Wierzyciele mogą oddać głos osobiście lub przez pełnomocników. Układ zostaje przyjęty, jeśli za nim opowie się większość wierzycieli, którzy oddali ważny głos, reprezentująca co najmniej dwie trzecie sumy wierzytelności objętych układem. W przypadku podziału wierzycieli na grupy interesów, układ musi zostać zatwierdzony w każdej grupie według tych samych kryteriów. Po zakończeniu głosowania nadzorca układu sporządza sprawozdanie potwierdzające wynik i przyjęcie układu.
6. Wniosek o zatwierdzenie układu i rola sądu
Po akceptacji układu przez wierzycieli dłużnik, osobiście lub przez pełnomocnika, składa do sądu restrukturyzacyjnego wniosek o zatwierdzenie układu wraz ze sprawozdaniem nadzorcy oraz dokumentacją głosów. Sąd ma obowiązek rozpatrzyć wniosek w terminie dwóch tygodni. Odmowa zatwierdzenia może nastąpić w przypadku naruszenia prawa, rażących uchybień proceduralnych lub oczywistej niewykonalności układu, zwłaszcza gdy dłużnik nie reguluje zobowiązań powstałych po dniu układowym. Po prawomocnym zatwierdzeniu układu przedsiębiorca może przystąpić do jego realizacji.
Ochrona przeciwegzekucyjna i zarządzanie przedsiębiorstwem podczas postępowania
Wariant postępowania z obwieszczeniem o dniu układowym zapewnia przedsiębiorcy szeroką ochronę przed egzekucją – zawieszeniu ulegają wszelkie postępowania egzekucyjne dotyczące zobowiązań objętych układem, a także zakazuje się wszczynania nowych egzekucji i wykonania zabezpieczeń. Równocześnie obowiązuje zakaz wypowiedzenia umów kluczowych dla działalności firmy, takich jak umowy najmu czy leasingu. W okresie trwania postępowania dłużnik zachowuje prawo do zarządzania firmą, a nadzorca układu pełni funkcję doradczą i nadzorczą, nie ingerując w bieżące decyzje biznesowe, co odróżnia tę procedurę od bardziej inwazyjnych form restrukturyzacji.
Wykonanie układu i konsekwencje nieprzestrzegania warunków
Realizacja układu to kluczowy moment potwierdzający sukces restrukturyzacji. Dłużnik musi terminowo realizować zobowiązania układowe oraz inne ustalenia. W przypadku niedopełnienia tych obowiązków sąd może uchylić układ na wniosek wierzyciela, dłużnika lub nadzorcy. Uchylenie układu powoduje, że wierzyciele odzyskują prawo do dochodzenia swoich roszczeń w pierwotnej wysokości, a wypłaty dokonane zgodnie z układem są zaliczane na poczet należności. W sytuacji dalszego pogorszenia sytuacji finansowej dłużnika i ogłoszenia upadłości, układ wygasa z mocy prawa.
Najczęstsze błędy i wyzwania w postępowaniu o zatwierdzenie układu
Do poważnych błędów popełnianych przez dłużników należą niewłaściwe przygotowanie propozycji układowych, niekompletne lub nieprawdziwe informacje o wierzycielach i składnikach majątku oraz niedopełnianie obowiązku regulowania zobowiązań powstałych po dniu układowym. Braki te mogą skutkować odmową zatwierdzenia układu, a nawet odpowiedzialnością karną za udzielanie nieprawdziwych informacji. Rzetelna współpraca z profesjonalnym doradcą restrukturyzacyjnym oraz pełna transparentność wobec wierzycieli są fundamentem skutecznego przeprowadzenia postępowania. Istotne jest także terminowe składanie wniosków i dokumentów, aby nie dopuścić do przedawnienia ważności głosów wierzycieli.
Rekomendacje dla przedsiębiorców
- Niezwłocznie skontaktuj się z licencjonowanym doradcą restrukturyzacyjnym, który pomoże przygotować i przeprowadzić postępowanie.
- Zadbaj o pełną i prawdziwą dokumentację wierzytelności oraz majątku, aby uniknąć ryzyka odmowy zatwierdzenia układu.
- Wyznacz dzień układowy tak, aby zapewnić realny czas na negocjacje i zebranie głosów, pamiętając o ograniczeniach czasowych.
- Przygotuj propozycje układowe oparte na realistycznych analizach finansowych, które zwiększą szanse na akceptację przez wierzycieli.
- Regularnie reguluj zobowiązania powstałe po dniu układowym, szczególnie wobec wierzycieli publicznoprawnych.
- Po zatwierdzeniu układu konsekwentnie realizuj jego postanowienia, aby utrzymać zaufanie wierzycieli i stabilizować sytuację finansową firmy.
Podsumowanie
Postępowanie o zatwierdzenie układu to popularna i skuteczna forma restrukturyzacji dostępna dla polskich przedsiębiorców zmagających się z problemami finansowymi. Pozwala na szybkie i stosunkowo tanie zawarcie układu z wierzycielami, z minimalnym udziałem sądu, zachowując przy tym kontrolę nad firmą oraz oferując ochronę przed egzekucją i wypowiedzeniem kluczowych umów.
Sukces tej procedury wymaga precyzyjnego przygotowania dokumentacji, profesjonalnego wsparcia doradcy restrukturyzacyjnego oraz ścisłego przestrzegania wyznaczonych terminów i warunków. Podjęcie tej drogi może stanowić realną szansę na wyjście z kryzysu finansowego i utrzymanie działalności gospodarczej.