Ugoda z dłużnikiem stanowi umowę cywilnoprawną, na mocy której wierzyciel i dłużnik dokonują wzajemnych ustępstw, aby uregulować spór lub niepewność co do roszczeń finansowych. Przepisy Kodeksu cywilnego (art. 917 i art. 918) definiują ugodę jako instrument eliminujący spory oraz umożliwiający wykonanie zobowiązań na nowych, akceptowalnych warunkach. W praktyce ugoda jest narzędziem pozwalającym na polubowne zakończenie sporu oraz zabezpieczenie interesów obu stron, co ma szczególne znaczenie w kontekście efektywnej windykacji i ograniczenia kosztów postępowania.
Charakterystyka ugody z dłużnikiem
Ugoda opiera się na dobrowolności i jasnym oświadczeniu woli stron. Zawierana jest zwykle na piśmie – co stanowi klucz do jej skuteczności dowodowej – choć formalnie nie jest wymagana żadna szczególna forma. Niezbędne jest jednak precyzyjne określenie stron, szczegółowa specyfikacja zadłużenia (w tym kwot kapitału, odsetek i kosztów), a także harmonogram spłat lub inne ustalenia dotyczące spłaty zobowiązania.
W praktyce ugoda może zawierać elementy takie jak:
- uznanie długu przez dłużnika, co przerwie bieg przedawnienia,
- rozłożenie długu na raty z określeniem wysokości i terminów płatności,
- warunkowe umorzenie części odsetek karnych, kosztów windykacyjnych lub samego kapitału,
- zobowiązanie wierzyciela do zawieszenia lub umorzenia postępowania egzekucyjnego, jeśli dłużnik wywiązuje się z warunków ugody,
- klauzule zabezpieczające, np. natychmiastowa wymagalność całej wierzytelności w przypadku opóźnień w spłacie.
Znaczenie pierwszej raty i konsekwencje jej niewpłacenia
Praktyka wskazuje, że istotnym elementem ugody jest wymóg wpłaty pierwszej raty o podwyższonej wartości – często nawet do połowy całkowitego zadłużenia. Spełnienie tego warunku świadczy o rzeczywistej intencji dłużnika do regulowania zobowiązania i motywuje go do dalszych płatności. Z kolei niedotrzymanie warunków ugody, zwłaszcza braku wpłaty pierwszej raty, może skutkować natychmiastową wymagalnością całej należności oraz wznowieniem postępowania egzekucyjnego lub sądowego.
Ugoda z dłużnikiem w kontekście postępowania egzekucyjnego
W toku egzekucji komorniczej ugoda z wierzycielem stanowi skuteczne narzędzie umożliwiające zawieszenie lub umorzenie postępowania. Komornik działa na wniosek wierzyciela i nie ma uprawnień do samodzielnego prowadzenia negocjacji ani zawierania ugód z dłużnikiem. Tym samym, to właśnie wierzyciel decyduje o wstrzymaniu egzekucji, co powinno być jasno określone w treści ugody wraz z zobowiązaniem do złożenia przez wierzyciela stosownego wniosku do komornika.
Ważnym aspektem jest kwestia kosztów egzekucyjnych. Zgodnie z ustawą o kosztach komorniczych, wierzyciel ponosi opłatę stosunkową (5% wartości świadczenia pozostałego do wyegzekwowania) za umorzenie postępowania. Jednakże, jeśli do zawarcia ugody dojdzie w ciągu miesiąca od doręczenia dłużnikowi zawiadomienia o wszczęciu egzekucji, obowiązek zapłaty opłaty przenoszony jest na dłużnika. To powoduje, że termin zawarcia ugody jest istotny również z perspektywy finansowej.
Wskazówki dotyczące ugody w trakcie egzekucji
- W ugodzie należy zawrzeć klauzulę zobowiązującą wierzyciela do niezwłocznego złożenia wniosku o zawieszenie lub umorzenie egzekucji po podpisaniu porozumienia.
- Harmonogram spłat powinien być realistyczny i uwzględniać zdolności finansowe dłużnika.
- W przypadku niewywiązania się dłużnika z warunków ugody, wierzyciel ma prawo do wznowienia egzekucji i dochodzenia roszczeń na drodze sądowej lub nakazowej.
Ugoda z dłużnikiem solidarnym – szczególne aspekty prawne
W sytuacji, gdy kilka osób odpowiada za dług solidarnie, wierzyciel może zawrzeć ugodę z wybranym dłużnikiem, zwalniając go z dalszej odpowiedzialności wobec siebie. Nie oznacza to jednak zwolnienia pozostałych dłużników, którzy pozostają zobowiązani wobec wierzyciela. Wewnętrzne rozliczenia między dłużnikami (roszczenia regresowe) pozostają ich sprawą i mogą być uregulowane odrębnymi umowami lub rozliczeniami.
Praktyczne zastosowanie takiej ugody wymaga szczególnej staranności, najlepiej zawarcia jej w formie pisemnej, często w obecności notariusza, co zabezpiecza obie strony i ułatwia późniejsze czynności egzekucyjne, w tym zawiadomienie komornika o umorzeniu postępowania wobec zwolnionego dłużnika.
Korzyści płynące z ugody dla obu stron
Dla dłużnika:
- możliwość wydłużenia okresu spłaty i ustalenia rat dostosowanych do realnych możliwości finansowych,
- potencjalne umorzenie części odsetek lub kosztów,
- zatrzymanie lub zawieszenie egzekucji komorniczej, co chroni majątek i ogranicza dalsze koszty,
- redukcja stresu i odzyskanie kontroli nad finansami.
Dla wierzyciela:
- skuteczniejsze i szybsze odzyskanie należności bez konieczności długotrwałego postępowania sądowego lub egzekucyjnego,
- zniwelowanie ryzyka utraty długu z powodu przedawnienia,
- ograniczenie kosztów sądowych i egzekucyjnych,
- możliwość wykorzystania ugody jako podstawy do postępowania nakazowego w przypadku niewywiązania się dłużnika z warunków.
Elementy niezbędne w skutecznej ugodzie z dłużnikiem
Dokument ugody powinien zawierać co najmniej:
- datę i miejsce zawarcia porozumienia,
- dokładne dane stron (z uwzględnieniem formy prowadzonej działalności gospodarczej, jeśli dotyczy),
- specyfikację zadłużenia z podaniem podstawy prawnej (np. numer faktury, umowy, termin płatności),
- oświadczenie dłużnika o uznaniu roszczenia w całości lub określonej wysokości,
- dokładny harmonogram spłat z podaniem terminów i kwot rat, numeru rachunku bankowego do wpłat,
- określenie warunków umorzenia lub innych ustępstw wierzyciela (np. umorzenie odsetek),
- postanowienia dotyczące zabezpieczeń wykonania ugody, jeśli są przewidziane (weksel, przewłaszczenie, hipoteka),
- konsekwencje niewykonania ugody, w tym prawo do natychmiastowego dochodzenia całej należności lub wznowienia egzekucji,
- zobowiązanie wierzyciela do złożenia wniosku o zawieszenie lub umorzenie postępowania egzekucyjnego, jeśli dotyczy,
- podpisy uprawnionych osób reprezentujących strony.
Wzory ugód – ostrożność i profesjonalizm
W Internecie dostępne są liczne wzory ugód, jednak należy podchodzić do nich z dużą rezerwą. Każda sytuacja jest indywidualna, dlatego gotowy wzór powinien być dostosowany do konkretnego przypadku oraz zweryfikowany przez prawnika, aby uniknąć błędów formalnych i merytorycznych, które mogłyby skutkować nieważnością ugody lub utratą praw wierzyciela.
Negocjacje i zawarcie ugody – jak postępować?
Negocjacje z dłużnikiem wymagają przygotowania, rzetelnej analizy sytuacji finansowej dłużnika oraz znajomości własnych granic (tzw. BATNA – najlepszej alternatywy dla negocjowanego porozumienia). W trakcie rozmów warto zaczynać od mniej uciążliwych dla wierzyciela propozycji, takich jak rozłożenie długu na raty, a następnie przejść do bardziej korzystnych dla dłużnika ustępstw, np. umorzenia części odsetek.
Ważne jest, aby proponowane warunki były realistyczne i możliwe do realizacji przez dłużnika – nierealistyczne plany spłat prowadzą do szybkiego zerwania ugody i eskalacji sporu.
Profesjonalne wsparcie prawne lub negocjacyjne znacząco zwiększa skuteczność zawarcia ugody, zapewniając jej prawidłową konstrukcję oraz zabezpieczenie interesów wierzyciela.
Podsumowanie
Ugoda z dłużnikiem jest efektywnym narzędziem umożliwiającym polubowne uregulowanie zadłużenia, minimalizującym koszty i czas postępowania sądowego czy egzekucyjnego. Kluczową wartością ugody jest doprowadzenie do stabilizacji sytuacji finansowej dłużnika, jednocześnie zabezpieczając interesy wierzyciela poprzez jasne warunki spłaty oraz mechanizmy zabezpieczające jej wykonanie.
Zawarcie ugody na etapie egzekucji komorniczej umożliwia zawieszenie lub umorzenie postępowania, co jest korzystne dla obu stron. Warto mieć świadomość, że komornik nie prowadzi negocjacji ani nie zawiera ugód – jego działania zależą od wniosków wierzyciela.
Zalecane jest, by każda ugoda była sporządzona na piśmie, zawierała wyczerpujące postanowienia dotyczące spłaty, zabezpieczeń oraz skutków niedotrzymania warunków. Nie należy lekceważyć potrzeby profesjonalnej pomocy prawnej, która pozwoli uniknąć błędów i zapewni skuteczną ochronę praw.
Wreszcie, istotne jest podkreślenie, iż proces dochodzenia ugody wymaga aktywnego działania, rzetelnej analizy sytuacji i negocjacji – bierność i zwlekanie mogą jedynie pogorszyć pozycję negocjacyjną oraz skutkować eskalacją sporu.