Postępowanie egzekucyjne prowadzone przez komornika sądowego jest narzędziem umożliwiającym wierzycielowi odzyskanie należności z majątku dłużnika. Jednakże towarzyszą temu różnorodne koszty, które obciążają przede wszystkim dłużnika, ale w określonych sytuacjach także wierzyciela.
Podstawy prawne i struktura kosztów egzekucyjnych
Regulacje dotyczące kosztów egzekucji komorniczej zawarte są przede wszystkim w ustawie z dnia 28 lutego 2018 r. o kosztach komorniczych, obowiązującej od 1 stycznia 2019 r. oraz w przepisach ustawy o komornikach sądowych i egzekucji. Ustawa precyzuje zasady naliczania opłat, ich wysokość oraz sposób rozliczania między stronami postępowania.
Koszty komornicze dzielą się na dwie zasadnicze kategorie:
- Opłaty stosunkowe – procentowe od wartości wyegzekwowanego świadczenia, dominujące w egzekucji świadczeń pieniężnych;
- Opłaty stałe – ryczałtowe, naliczane za określone czynności komornika, np. sporządzenie spisu inwentarza czy wniosek o wszczęcie egzekucji wydania rzeczy ruchomej.
Opłaty stosunkowe – mechanizm naliczania
Podstawowa opłata egzekucyjna wynosi 10% wartości wyegzekwowanego świadczenia. Wartość ta obciąża dłużnika i jest potrącana z ściągniętych środków pieniężnych. Przewidziano jednak mechanizmy redukcji tej opłaty:
- 3% – gdy dłużnik spłaci dług w ciągu miesiąca od otrzymania zawiadomienia o wszczęciu egzekucji;
- 5% – w przypadku umorzenia postępowania na wniosek wierzyciela (opłata stosunkowa od wartości świadczenia pozostałego do wyegzekwowania);
- 10% – gdy umorzenie nastąpi po upływie miesiąca od doręczenia zawiadomienia
Minimalne opłaty stosunkowe wynoszą od 150 do 300 zł, w zależności od metody egzekucji i rodzaju świadczenia. Maksymalna opłata to 50 000 zł.
Opłaty stałe – przykładowe stawki i czynności
Opłaty stałe dotyczą czynności niezależnych od wartości długu. Przykładowe kwoty to:
- 400 zł – sporządzenie protokołu stanu faktycznego, spisu inwentarza, wniosek o wszczęcie egzekucji wydania rzeczy ruchomej czy o wprowadzenie syndyka masy upadłości;
- 1500 zł – wszczęcie egzekucji wprowadzenia w posiadanie nieruchomości służącej zaspokojeniu potrzeb mieszkaniowych dłużnika;
- 2000 zł – wniosek o egzekucję wprowadzenia w posiadanie innej nieruchomości lub opróżnienia lokalu;
- 40 zł – doręczenie pisma przez komornika;
- 100 zł – poszukiwanie majątku dłużnika na zlecenie wierzyciela;
- 1000 zł – przeprowadzenie licytacji komorniczej przedmiotu zastawu rejestrowego.
Kto ponosi koszty egzekucji? Zasady rozliczeń
Zasadniczo ciężar kosztów egzekucyjnych spoczywa na dłużniku, co wynika z faktu, że to jego niewykonanie zobowiązania wymusiło wszczęcie postępowania komorniczego. Komornik pobiera opłaty bezpośrednio z wyegzekwowanych środków, a następnie rozlicza je w postanowieniu o kosztach postępowania egzekucyjnego (art. 770 Kodeksu postępowania cywilnego).
Wyjątkowe sytuacje, w których koszty obciążają wierzyciela, to:
- niecelowe wszczęcie egzekucji (np. dług spłacony lub zmarły dłużnik) – wierzyciel zapłaci opłatę stosunkową w wysokości 10% wartości świadczenia;
- wniosek o umorzenie postępowania egzekucyjnego – opłata stosunkowa w wysokości 5% pozostałego do wyegzekwowania świadczenia;
- zlecenie komornikowi czynności poza jego rewirem, gdzie wierzyciel pokrywa dodatkowe koszty dojazdów, diet i noclegów;
- nieuzupełnienie przez wierzyciela wymaganych zaliczek na wydatki komornika skutkuje obciążeniem go kosztami i ewentualnym umorzeniem postępowania.
Dodatkowe wydatki i opłaty
Postępowanie egzekucyjne generuje także koszty ponoszone przez komornika na rzecz osób trzecich lub na potrzeby czynności egzekucyjnych, w tym:
- należności biegłych i tłumaczy;
- koszty ogłoszeń i publikacji;
- koszty transportu specjalistycznego i przejazdów poza siedzibę kancelarii;
- koszty doręczeń i przesyłek;
- opłaty sądowe, np. za wpis w księdze wieczystej;
- koszty przechowywania oraz zabezpieczenia zajętego mienia.
Te wydatki są pokrywane z zaliczek wpłacanych przez wierzyciela na początku postępowania lub w toku jego trwania. W przypadku ich niewniesienia, komornik może wstrzymać czynności egzekucyjne do czasu uregulowania należności.
Umorzenie postępowania egzekucyjnego a koszty
Umorzenie egzekucji może nastąpić zarówno z urzędu (np. z powodu bezskuteczności, gdy dłużnik nie posiada majątku), jak i na wniosek wierzyciela. W przypadku umorzenia na wniosek wierzyciela, obowiązuje opłata stosunkowa w wysokości 5% wartości świadczenia pozostałego do wyegzekwowania – ponoszona przez wierzyciela, chyba że wykaże on, że dłużnik w ciągu miesiąca od doręczenia zawiadomienia spłacił dług lub zawarł porozumienie. Przy umorzeniu z urzędu opłata jest niższa i wynosi 150 zł.
Umorzenie postępowania nie powoduje wygaśnięcia długu ani jego przedawnienia, a wierzyciel może ponownie podjąć egzekucję po upływie określonego czasu. Koszty egzekucyjne poniesione przez wierzyciela są wówczas tytułem do zwrotu od dłużnika, jeśli egzekucja okaże się skuteczna.
Informacje dla dłużników i wierzycieli
Dla dłużników
- Jak najszybsza spłata zadłużenia, najlepiej w terminie miesiąca od otrzymania zawiadomienia o egzekucji, pozwala obniżyć opłatę egzekucyjną z 10% do 3% wartości zadłużenia.
- W przypadku trudnej sytuacji finansowej można wnioskować o umorzenie albo rozłożenie na raty kosztów egzekucyjnych, wykazując, że ich pokrycie spowodowałoby znaczne pogorszenie warunków życia.
- Warto monitorować naliczane koszty i w razie wątpliwości składać skargi na czynności komornika lub postanowienia dotyczące kosztów do sądu w terminie 7 dni od doręczenia.
Dla wierzycieli
- Przed wszczęciem egzekucji rekomenduje się dokładną weryfikację danych dłużnika, w szczególności stanu jego majątku i aktualnego miejsca pobytu, aby uniknąć niecelowych kosztów.
- Wierzyciel musi być przygotowany na konieczność wniesienia zaliczki na wydatki komornika, obejmującej koszty doręczeń, poszukiwania majątku czy transportu.
- W przypadku bezskuteczności egzekucji, należy rozważyć umorzenie postępowania lub negocjacje z dłużnikiem, aby nie ponosić niepotrzebnych kosztów.
- Wierzyciel może dochodzić zwrotu kosztów egzekucyjnych od dłużnika w ramach postępowania egzekucyjnego, jednak skuteczność tego zależy od stanu majątkowego dłużnika.
Podsumowanie
Koszty egzekucji komorniczej stanowią znaczące obciążenie finansowe, które w większości przypadków obciąża dłużnika. Ustawodawca wprowadził mechanizmy zmniejszające te opłaty przy szybkim uregulowaniu zobowiązań oraz przewidział sytuacje, w których kosztami obciążany jest wierzyciel, co ma na celu zapobieganie nadużyciom i niecelowym postępowaniom. Znajomość zasad naliczania opłat, ich wysokości oraz wyjątków pozwala obu stronom lepiej zarządzać ryzykiem finansowym związanym z egzekucją. W praktyce kluczowa jest współpraca stron i staranne przygotowanie do postępowania egzekucyjnego, by minimalizować koszty i przyspieszyć odzyskanie należności.