Ogłoszenie upadłości firmy – na czym polega i co dalej?

Upadłość przedsiębiorstwa to szczególna procedura prawna, której celem jest uporządkowana likwidacja majątku firmy w sytuacji jej niewypłacalności. Stan niewypłacalności oznacza, że dłużnik nie jest w stanie regulować swoich wymagalnych zobowiązań pieniężnych, najczęściej przez okres przekraczający trzy miesiące, lub gdy zobowiązania przewyższają wartość majątku przedsiębiorstwa przez co najmniej 24 miesiące. Upadłość stanowi ostateczność, stosowaną wtedy, gdy wszelkie inne metody oddłużenia i ratowania działalności zawiodły.

Podmioty uprawnione do ogłoszenia upadłości

Wniosek o ogłoszenie upadłości składa się do sądu rejonowego, wydziału gospodarczego właściwego dla miejsca prowadzenia działalności gospodarczej. Uprawnionymi do tego podmiotami są przede wszystkim:

• dłużnik – przedsiębiorca prowadzący jednoosobową działalność gospodarczą, spółkę z o.o., spółkę akcyjną lub inne podmioty wpisane do KRS;
• wierzyciele – osoby lub instytucje, którym przedsiębiorca jest winien środki finansowe;
• inne podmioty ustawowo uprawnione, takie jak likwidatorzy, kuratorzy, organ udzielający pomocy publicznej lub zarządca przymusowy.

W przypadku spółek kapitałowych obowiązek złożenia wniosku spoczywa na zarządzie, a niedopełnienie tego obowiązku może skutkować odpowiedzialnością odszkodowawczą oraz karną członków zarządu.

Warunki formalne i materialne do ogłoszenia upadłości

Zdolność upadłościowa i niewypłacalność

Przedsiębiorca może ogłosić upadłość tylko wtedy, gdy posiada zdolność upadłościową oraz jest niewypłacalny. Zdolność upadłościową mają wszyscy przedsiębiorcy w rozumieniu Kodeksu cywilnego, w tym osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą, spółki kapitałowe, spółki osobowe oraz jednostki organizacyjne z zdolnością prawną. Niewypłacalność definiuje się jako trwałą utratę zdolności do wykonywania wymagalnych zobowiązań pieniężnych, co oznacza najczęściej opóźnienie w płatnościach przekraczające trzy miesiące.

Wielość wierzycieli i majątek na pokrycie kosztów

Prawo upadłościowe wymaga, by dłużnik miał co najmniej dwóch wierzycieli oraz dysponował majątkiem wystarczającym do pokrycia kosztów postępowania upadłościowego. Sąd oddali wniosek, jeśli majątek nie pokrywa tych kosztów lub nie pozwala na zaspokojenie wierzycieli nawet w minimalnym stopniu. W praktyce oznacza to, że wniosek o upadłość przedsiębiorcy bez majątku zostanie odrzucony.

Procedura ogłoszenia upadłości firmy

Etapy postępowania

1. Analiza stanu finansowego – przed złożeniem wniosku przedsiębiorca powinien dokładnie ocenić swoją sytuację finansową oraz przesłanki niewypłacalności.
2. Przygotowanie wniosku – wniosek musi zawierać dane identyfikacyjne dłużnika, wykaz majątku z wyceną, listę wierzycieli wraz ze szczegółami wierzytelności, bilans oraz dokumenty potwierdzające niewypłacalność.
3. Złożenie wniosku – od 1 grudnia 2021 r. wniosek należy składać w formie elektronicznej za pośrednictwem Krajowego Rejestru Zadłużonych wraz z opłatą sądową w wysokości 1 000 zł oraz zaliczką na koszty postępowania, odpowiadającą przeciętnemu miesięcznemu wynagrodzeniu.
4. Rozpoznanie wniosku przez sąd – sąd może powołać Tymczasowego Nadzorcę Sądowego (TNS), który dokonuje szczegółowej analizy sytuacji finansowej przedsiębiorcy i majątku, a następnie orzeka o ogłoszeniu upadłości lub oddaleniu wniosku.
5. Otwarcie postępowania upadłościowego – jeśli upadłość zostanie ogłoszona, majątek przechodzi w skład masy upadłościowej, a zarząd majątkiem przejmuje syndyk.

Skutki ogłoszenia upadłości

Ogłoszenie upadłości niesie ze sobą istotne konsekwencje:

• utrata przez dłużnika prawa do zarządzania majątkiem, które przejmuje syndyk,
• wstrzymanie lub umorzenie postępowań egzekucyjnych wobec majątku wchodzącego w skład masy upadłości,
• likwidacja majątku i jego sprzedaż celem spłaty wierzycieli,
• możliwość zawarcia układu z wierzycielami w ramach postępowania upadłościowego,
• w przypadku spółek – zwykle wykreślenie z rejestru KRS po zakończeniu postępowania,
• w przypadku jednoosobowych działalności gospodarczych – możliwość późniejszego złożenia wniosku o upadłość konsumencką po zamknięciu działalności.

Wniosek o upadłość – wymagania formalne i dokumentacja

Wniosek musi mieć formę pisma procesowego i zawierać:

• dane identyfikujące dłużnika (imię, nazwisko, numer PESEL lub KRS, adres działalności),
• szczegółowe wskazanie miejsca prowadzenia działalności gospodarczej,
• okoliczności uzasadniające wniosek, poparte dokumentami (np. faktury nieuregulowane, wezwania do zapłaty),
• listę wierzycieli z kwotami zobowiązań oraz terminami płatności,
• wykaz majątku z jego szacunkową wyceną,
• bilans przedsiębiorstwa sporządzony nie wcześniej niż 30 dni przed dniem złożenia wniosku,
• informację o ewentualnych postępowaniach zabezpieczających lub egzekucyjnych toczących się wobec dłużnika,
• oświadczenie o dokonanych spłatach w ostatnich 6 miesiącach przed złożeniem wniosku.

Upadłość jednoosobowej działalności gospodarczej – specyfika

Przedsiębiorcy prowadzący jednoosobową działalność gospodarczą odpowiadają całym swoim majątkiem, zarówno firmowym, jak i prywatnym. W związku z tym upadłość jednoosobowej działalności oznacza, że zarówno majątek firmowy, jak i prywatny wchodzi w skład masy upadłościowej i podlega egzekucji na rzecz wierzycieli.

Procedura w przypadku jednoosobowej działalności jest uproszczona, jednak przed złożeniem wniosku przedsiębiorca musi zakończyć działalność gospodarczą i wykreślić ją z CEIDG. Dopiero wtedy może złożyć wniosek o ogłoszenie upadłości konsumenckiej, co umożliwi potencjalne oddłużenie.

Restrukturyzacja jako alternatywa dla upadłości

W wielu przypadkach ogłoszenie upadłości nie jest jedynym rozwiązaniem. Postępowania restrukturyzacyjne oferują przedsiębiorcom narzędzia do negocjacji warunków spłaty zobowiązań z wierzycielami, umożliwiają zawarcie układu restrukturyzacyjnego i kontynuowanie działalności gospodarczej. Istnieje kilka form restrukturyzacji, takich jak postępowanie układowe, przyspieszone postępowanie układowe oraz postępowanie sanacyjne.

Restrukturyzację warto rozważyć odpowiednio wcześnie, by zapobiec trwałej niewypłacalności i konieczności likwidacji przedsiębiorstwa. Jest to rozwiązanie korzystne również dla wierzycieli, ponieważ pozwala na maksymalne zaspokojenie ich roszczeń przy zachowaniu wartości przedsiębiorstwa.

Konsekwencje niedopełnienia obowiązku złożenia wniosku

Ustawodawca nałożył na przedsiębiorców obowiązek złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości w terminie 30 dni od dnia stwierdzenia niewypłacalności. Niedopełnienie tego obowiązku może skutkować odpowiedzialnością cywilną i karną, zarówno przedsiębiorcy prowadzącego działalność jednoosobową, jak i członków zarządu spółek kapitałowych.

W sytuacji, gdy przedsiębiorca zwleka z ogłoszeniem upadłości, wierzyciele mogą dochodzić odszkodowania za szkody wynikłe z tego opóźnienia, a sąd może orzec zakaz prowadzenia działalności gospodarczej wobec osób odpowiedzialnych.

Wskazówki dla przedsiębiorców

• Monitoruj na bieżąco płynność finansową, rentowność oraz zadłużenie przedsiębiorstwa.
• Nie zwlekaj z podjęciem decyzji o złożeniu wniosku o upadłość, gdy wystąpi niewypłacalność – termin 30 dni jest obligatoryjny.
• Zadbaj o kompletność i prawidłowość dokumentacji załączanej do wniosku, aby uniknąć jego zwrotu lub oddalenia z przyczyn formalnych.
• Rozważ restrukturyzację jako alternatywę dla upadłości, szczególnie jeśli istnieją perspektywy na poprawę sytuacji finansowej.
• Współpracuj z doradcami prawnymi i finansowymi specjalizującymi się w prawie upadłościowym, aby proces przebiegł sprawnie i zgodnie z przepisami.

Podsumowanie

Ogłoszenie upadłości firmy to złożony proces prawny, który wymaga zachowania procedur, terminów oraz spełnienia określonych przesłanek merytorycznych. Stanowi ostateczność, gdy przedsiębiorstwo staje się niewypłacalne i nie posiada realnych szans na restrukturyzację. Złożenie wniosku do właściwego sądu jest obowiązkiem i musi być poprzedzone rzetelną analizą sytuacji finansowej. Prawidłowo przeprowadzone postępowanie upadłościowe pozwala na uporządkowane zakończenie działalności, zaspokojenie wierzycieli w możliwie najwyższym stopniu oraz – w przypadku osób fizycznych prowadzących działalność – możliwość oddłużenia w ramach upadłości konsumenckiej.