Stanowisko wierzyciela w sprawie planu spłaty

W procedurze upadłości konsumenckiej jednym z kluczowych etapów jest ustalenie planu spłaty wierzycieli, który determinuje sposób i zakres zaspokojenia roszczeń wobec dłużnika. Z punktu widzenia wierzycieli zajęcie stanowiska wobec projektu planu spłaty jest działaniem o strategicznym znaczeniu, wpływającym zarówno na przebieg postępowania, jak i na ostateczną wysokość odzyskanych należności. Niniejszy artykuł omawia zasady formułowania stanowiska wierzyciela, jego prawne podstawy oraz praktyczne implikacje, ze szczególnym uwzględnieniem obowiązujących przepisów i orzecznictwa.

Podstawy prawne oraz procedura składania stanowiska wierzyciela

Proces ustalania planu spłaty wierzycieli jest uregulowany w art. 491[14] Prawa upadłościowego. Po zakończeniu zgłaszania wierzytelności i likwidacji masy upadłości syndyk sporządza projekt planu spłaty, który zawiera harmonogram spłat i ich wysokość, uwzględniając realne możliwości finansowe upadłego oraz zgłoszone wierzytelności. Projekt ten jest następnie doręczany zarówno upadłemu, jak i wierzycielom, którzy mają obowiązek ustosunkować się do jego treści w terminie 14 dni.

Wierzyciel powinien złożyć swoje stanowisko w formie pisma procesowego, które zgodnie z obowiązującymi regulacjami musi być wniesione przez System Krajowego Rejestru Zadłużonych (KRZ). Wniesienie pisma poza tym systemem, bez uzasadnionych wyjątków przewidzianych prawem, pozostaje bez skutków prawnych. W piśmie tym wierzyciel może wyrazić zgodę na projekt, zgłosić uwagi lub sprzeciw, a także zaproponować zmiany dotyczące okresu spłaty lub wysokości rat.

Analiza treści stanowiska wierzyciela – jakie aspekty powinny zostać uwzględnione?

Skuteczne stanowisko wierzyciela wymaga precyzyjnego odniesienia się do kluczowych elementów projektu planu spłaty, w tym do:

• proporcjonalności spłat – zasada równego traktowania wierzycieli nakłada obowiązek proporcjonalnego zaspokojenia wierzytelności, jednakże są wyjątki dopuszczające nieproporcjonalne spłaty za zgodą wierzycieli;
• terminów i wysokości rat – należy ocenić, czy harmonogram jest realistyczny i dostosowany do możliwości finansowych upadłego oraz czy uwzględnia ekonomiczną zasadność dokonywanych płatności (np. unikanie spłat symbolicznych, które nie pokrywają kosztów przelewu);
• oceny sytuacji finansowej upadłego – w świetle orzeczenia Sądu Najwyższego z 14 stycznia 2025 r. (sygn. akt I CSK 3442/24), oprócz możliwości zarobkowych dłużnika sąd może uwzględnić także sytuację majątkową pełnoletnich osób wspólnie zamieszkujących, pod warunkiem że nie dochodzi do przeniesienia odpowiedzialności finansowej na osoby trzecie;
• dopuszczalności uwzględnienia kosztów utrzymania minimum egzystencji – sąd powinien respektować minimum egzystencji upadłego i osób na jego utrzymaniu, co ogranicza zdolność spłaty;
• zasadności ekonomicznej planu – stanowisko powinno wskazywać na ewentualne sprzeczności lub nieefektywność proponowanego planu w kontekście kosztów jego realizacji.

Forma i kanały komunikacji – znaczenie Systemu KRZ

Od 1 grudnia 2021 r. wszelkie pisma procesowe, w tym stanowiska wierzycieli w postępowaniu upadłościowym, powinny być składane wyłącznie poprzez System KRZ. System ten umożliwia elektroniczne prowadzenie spraw, co zwiększa efektywność postępowania oraz transparentność działań. Wierzyciele powinni niezwłocznie założyć konto w tym systemie oraz zapoznać się z zasadami technicznymi składania dokumentów, gdyż pominięcie tego obowiązku skutkuje brakiem skuteczności prawnej złożonych pism.

Syndyk ma obowiązek poinformować wierzycieli o konieczności założenia konta i sposobie składania pism za pośrednictwem Systemu KRZ już w pierwszym doręczeniu. W praktyce oznacza to, że wierzyciel nie może kierować korespondencji listownie ani w formie papierowej, chyba że przysługuje mu zwolnienie z tego obowiązku (np. wierzyciele z roszczeniami alimentacyjnymi lub ze stosunku pracy).

Rola rozprawy i osobistego udziału wierzycieli

Rozprawa w przedmiocie ustalenia planu spłaty wierzycieli może zostać zwołana na wniosek upadłego, syndyka lub wierzyciela, ale sąd może ją zwołać również z urzędu. Wierzyciele zwykle nie mają obowiązku osobistego stawiennictwa, a udział w rozprawie odbywa się za pośrednictwem pełnomocników lub przez zgłoszenie stanowiska pisemnego. Osobiste uczestnictwo może mieć znaczenie w sytuacjach spornych, kiedy to bezpośrednia prezentacja argumentów wpływa na decyzję sądu.

W trakcie rozprawy sąd umożliwia wierzycielom składanie wniosków, zgłaszanie zastrzeżeń oraz przedstawianie opinii co do projektu planu spłaty. Warto, aby stanowisko wierzyciela było w tym momencie precyzyjne i oparte na dokumentacji, aby skutecznie wspierać interesy finansowe wierzycieli.

Skutki nieuzasadnionego sprzeciwu i konsekwencje proceduralne

Brak odpowiedzi lub zgłoszenie stanowiska w sposób niewłaściwy może skutkować przyjęciem projektu planu spłaty bez uwzględnienia interesów danego wierzyciela. Wierzyciele powinni zatem aktywnie uczestniczyć w procesie, aby nie utracić możliwości wpływu na ostateczne warunki spłaty.

Postanowienie sądu ustalające plan spłaty wierzycieli podlega zaskarżeniu w terminie tygodnia od dnia obwieszczenia lub od daty rozprawy, jeśli taka była przeprowadzona. Wierzyciele mogą złożyć zażalenie, jeśli uważają, że plan jest rażąco niesprawiedliwy lub niezgodny z prawem. Wniesienie zażalenia wpływa na czas uprawomocnienia się planu, a tym samym na termin rozpoczęcia spłat.

Informacje dla wierzycieli

1. Terminowość i forma: Wierzyciel powinien terminowo zarejestrować się w Systemie KRZ i złożyć swoje stanowisko w przewidzianej formie, unikając pisemnych dokumentów poza systemem.
2. Precyzyjne uzasadnienie stanowiska: Odpowiedź na projekt planu spłaty wymaga szczegółowego uzasadnienia, odnoszącego się do realiów finansowych upadłego, zasad proporcjonalności i ekonomicznej efektywności planu.
3. Analiza sytuacji domowej upadłego: W świetle najnowszego orzecznictwa należy rozważyć, czy sytuacja majątkowa osób wspólnie zamieszkujących upadłego powinna zostać uwzględniona, zwracając uwagę na ryzyko przerzucenia odpowiedzialności na osoby trzecie.
4. Współpraca z syndykiem i pełnomocnikami: Utrzymywanie kontaktu z syndykiem oraz korzystanie z profesjonalnego doradztwa prawnego pozwala na skuteczne reprezentowanie interesów wierzycieli.
5. Gotowość do udziału w rozprawie: W przypadku spornych kwestii, aktywne uczestnictwo w postępowaniu, nawet poprzez pełnomocników, może wpłynąć na korzystniejsze warunki spłaty.

Z punktu widzenia wierzycieli, stanowisko wobec planu spłaty wierzycieli wymaga solidnej analizy, świadomego wykorzystania przysługujących praw oraz sprawnego posługiwania się narzędziami proceduralnymi, w tym Systemem KRZ. Takie podejście przekłada się na skuteczność zaspokajania wierzytelności i minimalizację strat finansowych.