W obszarze egzekucji komorniczej relacje pomiędzy dłużnikiem a wierzycielem często determinują dalszy przebieg postępowania. Zawarcie ugody stanowi istotny instrument polubownego rozwiązania sporu, który może wpłynąć na wysokość i rozłożenie kosztów komorniczych oraz na zakres działań organu egzekucyjnego. Niniejszy artykuł przedstawia kompleksową analizę prawną i praktyczną zagadnienia ugody z wierzycielem w kontekście kosztów postępowania egzekucyjnego, uwzględniając aktualne orzecznictwo Sądu Najwyższego oraz regulacje ustawowe.
Podstawy prawne ugody i postępowania egzekucyjnego
Ugoda jest formą umowy cywilnoprawnej, uregulowanej w art. 917 i 918 Kodeksu cywilnego, która stanowi wyraz wzajemnych ustępstw stron mających na celu uregulowanie sporu lub wykonanie zobowiązania na nowych warunkach. W postępowaniu egzekucyjnym wierzyciel, dysponent egzekucji, może złożyć wniosek o zawieszenie lub umorzenie egzekucji na skutek zawarcia ugody z dłużnikiem. Komornik natomiast działa na podstawie tytułu wykonawczego i wniosku wierzyciela, nie mając uprawnień do samodzielnego zawierania ugód.
Skuteczność ugody w postępowaniu egzekucyjnym
Ugoda zawarta w trakcie postępowania egzekucyjnego nie tylko umożliwia rozłożenie zadłużenia na raty czy umorzenie części zobowiązania, ale również może skutkować zawieszeniem lub umorzeniem egzekucji. Wierzyciel składa wówczas stosowny wniosek do komornika, który na jego podstawie zawiesza lub umarza postępowanie egzekucyjne. Zawarcie ugody w ramach postępowania sądowego może być także włączone do protokołu rozprawy, co powoduje, że jej realizacja eliminuje konieczność prowadzenia dalszej egzekucji.
Ugoda z wierzycielem a rozliczenie kosztów komorniczych
Według art. 29 ust. 1 ustawy z dnia 28 lutego 2018 r. o kosztach komorniczych, zasadą jest, że koszty egzekucji ponosi dłużnik. Opłata stosunkowa wynosi 5% wartości świadczenia pozostałego do wyegzekwowania w przypadku umorzenia postępowania na wniosek wierzyciela. Jednakże ustawa przewiduje wyjątki związane z terminem zawarcia ugody i spełnienia świadczenia przez dłużnika.
Wpływ terminu zawarcia ugody na obciążenie kosztami
- Jeśli ugoda zostanie zawarta lub dłużnik spełni świadczenie w terminie miesiąca od doręczenia zawiadomienia o wszczęciu egzekucji, opłata stosunkowa obciąża dłużnika w wysokości 5% wartości pozostałego świadczenia.
- W przypadku zawarcia ugody lub spełnienia świadczenia po upływie tego miesiąca, opłata stosunkowa wzrasta do 10% wartości świadczenia pozostałego do wyegzekwowania.
Wierzyciel musi wykazać, że zawarcie ugody nastąpiło w określonym terminie, co ma kluczowe znaczenie dla rozstrzygnięcia kwestii odpowiedzialności za koszty egzekucyjne.
Konsekwencje umorzenia postępowania i podział kosztów
Umorzenie egzekucji na wniosek wierzyciela, które następuje w wyniku zawarcia ugody, powoduje, że to wierzyciel ponosi opłatę stosunkową w wysokości 5%. Z kolei, gdy umorzenie następuje z powodu bezczynności wierzyciela, również to on obciąża się kosztami. Sąd Najwyższy w uchwale z 23 listopada 2023 r. (sygn. akt III CZP 42/23) podkreślił, że w sytuacji umorzenia postępowania egzekucyjnego z powodu zawarcia porozumienia co do spłaty długu opłata stosunkowa obciąża dłużnika, nawet gdy umorzenie wynika z bezczynności wierzyciela.
Praktyczne aspekty zawierania ugody z wierzycielem
Zawarcie ugody na etapie egzekucji komorniczej wymaga precyzyjnego ustalenia warunków oraz formalnego powiadomienia komornika o porozumieniu. Ugoda powinna mieć formę pisemną i zawierać m.in. dokładne dane stron, kwotę zadłużenia, warunki spłaty, terminy oraz zobowiązania wierzyciela dotyczące zawieszenia lub umorzenia egzekucji.
Ważność i forma ugody
W praktyce nadanie ugodzie formy pisemnej zabezpiecza obie strony przed ewentualnymi nieporozumieniami. Ugoda może być również zawarta w formie notarialnej, szczególnie gdy ma skutkować umorzeniem postępowania egzekucyjnego. Warto, aby ugoda przewidywała zobowiązanie wierzyciela do złożenia wniosku o umorzenie egzekucji po całkowitej spłacie zadłużenia przez dłużnika.
Negocjacje i warunki ugody
Warunki ugody powinny być realistyczne, dostosowane do możliwości finansowych dłużnika oraz korzystne dla wierzyciela. Do najczęściej negocjowanych elementów należą:
- Rozłożenie długu na raty
- Odroczenie terminu płatności
- Umorzenie części zadłużenia lub odsetek
- Zabezpieczenie wierzytelności, np. poprzez ustanowienie hipoteki przymusowej
Rola komornika i ograniczenia w negocjacjach
Komornik jest organem egzekucyjnym i działa na podstawie wniosku wierzyciela oraz tytułu wykonawczego. Nie posiada uprawnień do samodzielnego zawierania ugód ani negocjowania ich warunków z dłużnikiem. Jednakże może pośredniczyć w przekazywaniu propozycji między stronami i na wniosek wierzyciela zawiesić lub umorzyć egzekucję w przypadku zawarcia ugody.
Negocjacje bez udziału komornika
Najczęściej ugoda zawierana jest bezpośrednio pomiędzy dłużnikiem a wierzycielem, co pozwala uniknąć formalnych przeszkód i umożliwia elastyczne ustalenia. Komornik w takim przypadku wykonuje czynności zgodnie z instrukcjami wierzyciela, w tym wstrzymuje lub kończy postępowanie egzekucyjne na jego wniosek.
Wpływ ugody na koszty postępowania i możliwości ich obniżenia
Choć ugoda może ograniczyć narastanie kosztów egzekucyjnych, dłużnik nie jest zwolniony z obowiązku ich uiszczenia. W praktyce, im szybciej dojdzie do spłaty lub porozumienia, tym niższa będzie opłata stosunkowa (3% do 5% wartości długu). Dłużnik ma również prawo do złożenia skargi na zbyt wysokie naliczenie kosztów komorniczych, a w określonych przypadkach – wniosku o ich obniżenie, który rozpatruje komornik lub sąd.
Dodatkowe koszty i sankcje
Niezależnie od ugody, dłużnik może zostać obciążony dodatkowymi kosztami, jeśli utrudnia działania komornika (np. ukrywanie majątku, niestawiennictwo na wezwania), co wiąże się z opłatą za utrudnianie czynności komornika, sięgającą nawet 1000 zł.
Najważniejsze informacje
- Zawarcie ugody z wierzycielem pozostaje skutecznym narzędziem ograniczenia kosztów egzekucyjnych oraz wstrzymania lub zakończenia postępowania egzekucyjnego.
- Termin zawarcia ugody oraz moment spełnienia świadczenia mają kluczowe znaczenie dla rozliczenia kosztów komorniczych – im szybciej, tym korzystniej dla dłużnika.
- Ugoda powinna być sformułowana na piśmie, z jasnym wskazaniem warunków spłaty oraz zobowiązań wierzyciela dotyczących umorzenia lub zawieszenia egzekucji.
- Komornik nie jest stroną negocjacji i działa wyłącznie na polecenie wierzyciela – to wierzyciel decyduje o losie postępowania egzekucyjnego.
- Dłużnik powinien podejmować negocjacje z wierzycielem możliwie jak najwcześniej, by zminimalizować koszty i ryzyko dalszych działań egzekucyjnych.
- W przypadku wątpliwości co do prawidłowości tytułu wykonawczego lub wysokości kosztów komorniczych, wskazane jest skorzystanie z profesjonalnej pomocy prawnej.
Profesjonalne podejście do kwestii ugody i kosztów komorniczych nie tylko chroni interesy dłużnika i wierzyciela, lecz także zwiększa efektywność procesu windykacyjnego, sprzyjając polubownemu zakończeniu sporu i ograniczając niepotrzebne wydatki po stronie obu stron.